Masalah Pengurusan Sisa Domestik di Tanjung
Kidurong, Bintulu, Sarawak
Nama
Pelajar : Madline Mawas Anak Pantau
Nombor
Matriks : D20192091287
Kumpulan
Kuliah : B
Pengenalan
Pengurusan sisa domestik iaitu sisa
pepejal di Malaysia telah diuruskan oleh Pihak Berkuasa Tempatan (PBT)
masing-masing sehingga tahun 1998. Kepesatan pembangunan negara yang berterusan
turut meningkatkan kuantiti sisa pepejal yang dijana setiap tahun dan telah
menyebabkan kos pengurusan sisa pepejal turut meningkat. Keadaan ini amat
membebankan sebahagian besar Pihak Berkuasa Tempatan dengan meningkatkan kos
kutipan dan pembinaan fasiliti untuk merawat dan melupus sisa pepejal. Pada
masa yang sama masyarakat semakin peka ke atas isu-isu alam sekitar menyebabkan
masalah sisa pepejal semakin mendapat perhatian umum.
Sisa domestik secara umumnya merujuk
kepada bahan-bahan buangan yang dibuang dari kawasan perumahan seperti sisa
makanan, plastik, kertas dan juga bahan logam terpakai. Sisa domestik ini
terdiri daripada sisa pepejal dan sisa cecair. Sisa domestik dapat dikelaskan
kepada bahan organik dan bahan bukan organik. Kebanyakan sisa domestik berpunca
daripada aktiviti harian manusia dan juga kejadian bencana alam selebihnya adalah
daripada tindak balas semula jadi alam sekitar.
Sisa domestik ini boleh menjejaskan
kesihatan manusia dan membawa bencana alam kepada dunia. Bencana alam merupakan
suatu peristiwa yang mempunyai kesan besar bagi populasi manusia. Peristiwa bencana
alam boleh berupa banjir, gempa bumi, tsunami, tanah runtuh, ribut kebakaran
dan masih banyak lagi. Namun tidak semuanya disebabkan oleh alam. Ada beberapa
di antaranya terjadi kerana tindakan mamusia itu sendiri, baik sengaja mahupun
tidak sengaja (Ethel Sebastian Daraup, Mohammad Tahir Mapa,
Abdul Hair Beddu Asis, Fionna George & Molia Sebi Dinggai, 2020)
Dalam kajian ini, pemerhatian telah
dilakukan di tapak pelupusan sisa domestik di Tanjung Kidurong serta
mengenalpasti jenis-jenis sisa pepejal yang dihasilkan oleh masyarakat setempat
di kawasan petempatan tersebut. Penilaian awal ini akan menjadi
pendorong kepada usaha-usaha yang lebih agresif lagi untuk mengenalpasti
masalah pembuangan sisa pepejal ini sama ada dalam kalangan penduduk tempatan
dan juga para pelancong. Ini disebabkan kadar penghasilan sisa pepejal yang
semakin bertambah menyebabkan kemudahan tapak pelupusan sedia ada tidak mampu
menampung sampah yang semakin banyak dan mendatangkan masalah lain kepada alam
sekitar.
Masalah pengurusan sisa domestik di
Tanjung Kidurong, Bintulu, Sarawak
Masalah pembuangan sisa domestik tidak
ada titik noktahnya. Kegiatan harian manusia merupakan punca utama kepada
penghasilan dan pembuangan sisa domestik yang terdiri daripada sisa pepejal dan
juga sisa cecair tidak kira di mana mereka berada. Masalah pengurusan sisa
domestik ini terutamanya sisa pepejal ini akan menjadi bertambah kritikal dan
serius jika penghasilan sisa-sisa buangan sampah sarap ini berlaku di
kawasan-kawasan rekreasi dan juga kawasan perumahan penduduk. Hal ini kerana,
kawasan ini sepatutnya perlu dijaga dan dikekalkan tahap kebersihannya dan
keistimewaannya sebagai tempat untuk beriadah, menenangkan fikiran dan juga
sebagai tempat tinggal bagi penduduk setempat.
Oleh itu, pengurusan sisa domestik di
kawasan Tanjung Kidurong ini perlu diuruskan dengan baik bagi mengelakkan
pelbagai masalah yang tidak diingini akan berlaku. Dapatan kajian menunjukkan
tapak pelupusan sampah yang sedia ada iaitu di Tanjung Kidurong tidak lagi
mampu untuk menampung jumlah sisa domestik terutamanya sisa pepejal yang
semakin meningkat di samping ketiadaan insinerator bagi melupuskan sisa-sisa
pepejal ini. Hal ini menyebabkan tapak pelupusan sampah ini menjadi semakin
teruk dan terjejas.
Masalah sisa pepejal ini telah
mengakibatkan berlakunya masalah seperti pencemaran alam sekitar khususnya
pencemaran air dan juga bau serta akan memburukkan imej kawasan petempatan
Tanjung Kidurong sekiranya pihak luar datang berkunjung mendapati kawasan petempatan
ini ditimbuni oleh sampah sarap yang banyak dan tidak terkawal. Oleh itu,
langkah untuk disegerakan pengoperasian insinerator perlu dilakukan di samping
peranan pendidikan dan kesedaran alam sekitar perlu diberikan orang ramai
terutamanya penduduk tempatan agar tidak membuang sampah merata-rata malah
mereka perlu melakukan aktiviti kitar semula bahan-bahan dan lain-lain.
Jenis sisa domestik yang terdapat di
kawasan kajian ialah bahan buangan bukan organik. Bahan buangan bukan organik
ialah sisa yang sukar dilupuskan dan diuraikan. Bahan ini dihasilkan dari
sumber organik yang wujud secara semula jadi . Bahan buangan bukan organik
terdiri daripada sisa pepejal dan sisa
cecair. Contoh sisa pepejal yang terdapat di kawasan kajian pengkaji adalah
tin, plastik, besi buruk, kaca dan sebagainya. Manakala sisa cecair pula ialah
minyak masak (Haslinda Mohd Anuar & Harlida Abdul Wahab, 2015).
Masalah pengurusan sisa domestik ini
dapat dilihat dari segi pengurusan pembuangan sisa pepejal yang tidak diuruskan
dengan baik dan berkesan kerana tidak dilupuskan dalam keadaan yang sempurna.
Pembuangan sampah sarap secara terbuka di tapak pelupusan sampah sedia ada
telah merosakkan keindahahan alam semula jadi di Tanjung Kidurong kerana telah
menjejaskan pemandangan yang tenang dan aman kepada penduduk sekitar yang ingin
melakukan aktiviti riadah mereka. Kawasan atau tapak pelupusan sampah yang
tidak diuruskan dengan sempurna ini boleh menimbulkan bahaya kepada alam
sekitar seperti berlakunya pencemaran air bawah tanah, air sungai dan juga air
laut.
Lokasi Tapak Pelupusan Sisa Pepejal
Lokasi tapak pelupusan sisa pepejal di
Tanjung Kidurong ini terletak di Bandar Bintulu, Sarawak. Lokasi tapak
pelupusan sisa pepejal ini adalah kira-kira tiga kilometer dari pusat Bandar
Bintulu.
Gambar 1 : Tapak Pelupusan Sampah di
Tanjung Kidurong
Merujuk pada gambar 1 didapati tapak
pelupusan sampah di Tanjung Kidurong ini tidak diuruskan ataupun dilupuskan
dengan baik. Jumlah peningkatan pembuangan sisa domestik yang terdiri daripada
sisa pepejal mempunyai jumlah kapasiti pembuangan yang banyak. Pelupusan sampah
yang dilakukan di Tanjung Kidurong adalah dilakukan secara terbuka. Ketiadaan
insinerator untuk melupuskan sampah ini telah menjejaskan lagi keadaan di tapak
pelupusan ini.
Sisa Pepejal Domestik
Sisa pepejal domestik dikenal pasti
sebagai sisa pepejal yang telah dihasilkan oleh sesebuah isi rumah yang
dikelaskan mengikut bahan-bahan yang dibuang dari aspek kandungan sisa yang
dibuang dan impak yang akan dihasilkan oleh bahan yang dibuang tersebut. Sisa
pepejal domestik ini merupakan segala lebihan yang tidak lagi dikehendaki dan
dilupuskan kerana sudah rosak dan sebagainya. Sisa pepejal domestik ini juga
merupakan sisa pepejal yang dihasilkan oleh isi rumah berdasarkan kepada
aktiviti harian isi rumah tersebut. Sisa pepejal domestik ini merangkumi sisa
basah dan juga sisa kering misalnya plastik, kertas, tin, sisa makanan dan juga
sisa tanaman. Oleh itu, sisa domestik yang dihasilkan oleh sesebuah isi rumah
tersebut adalah terdiri daripada kertas, plastik, kaca, bahan logam, kayu dan
bahan sisa tananan seperti daun kering, rumput dan lain-lain.
Pengurusan sisa pepejal domestik
Rajah 1 Komponen Pengurusan Sisa Pepejal
Sumber : PPSPPA 2013
Merujuk kepada rajah 1, menunjukkan
bahagian dalam pengurusan sisa pepejal bermula daripada sesebuah isi rumah
sehingga ke pelupusan sisa pepejal. Hal ini menunjukkan bahawa, sesebuah
pengurusan sisa pepejal merupakan satu pengurusan yang melibatkan pengurusan
sisa pepejal bermula daripada bahagian pengasingan, pengutipan dan akhirnya
kepada pelupusan samapah di tapak pelupusan.
Rajah 2 Hierarki Pengurusan Sisa Pepejal
Semasa
Sumber : PPSPPA 2013
Merujuk rajah 2 yang menunjukkan
pengurusan sisa pepejal yang dikenalpasti di negara Malaysia iaitu pengurusuan
sisa pepejal yang dijalankan dan pelupusan menjadi pilihan utama dalam
pengurusan ini. Pengurangan sisa, guna semula sisa dan kitar semula sisa
merupakan langkah yang perlu diberikan perhatian dan pelaksanaanya perlulah
dilakukan dengan lebih sistematik. Oleh
itu, pelupusan sisa telah menjadi cara utama bagi menguruskan sisa yang
dihasilkan dan adalah lebih mudah kerana tidak terdapat langkah pengurusan yang
kompleks.
Hasil dan Perbincangan Kajian
Pengurusan sisa pepejal di Tanjung
Kidurong ini telah menyebabkan berlakunya pencemaran seperti pencemaran udara,
air, bau dan sebagainya. Hal ini kerana, berlakunya pembakaran secara terbuka
di tapak pelupusan sampah ini yang akan menyebabkan pencemaran udara.
Pencemaran udara ini akan menyebabkan timbulnya asap, habuk dan gas cemar ke
ruang atmosfera bumi. Selain itu, aktiviti pengambusan sisa pepejal ke dalam
tanah akan menyebabkan berlakunya pencemaran air bawah tanah. Selain berlakunya
pencemaran air bawah tanah, keadaan air sungai akan terjejas sama dan
berlakunya pencemaran air sungai. Pengurusan tempat pembuangan sisa pepejal
yang tidak sistematik dan diurus dengan baik juga akan menyebabkan kualiti air
di kawasan Tanjung Kidurong semakin terjejas. Tapak pelupusan sampah di Tanjung
Kidurong ini yang berhampiran dengan lembangan saliran yang akan menyebabkan
air hujan yang turun di tapak pelupusam ini akan membawa kuman. Terdapat air
larian permukaan yang juga akan masuk ke dalam sungai dan terus ke kawasan
laut. Hal ini boleh menyebabkan juga wujudnya penyakit merbahaya akibat bawaan
air dan vektor pembawa penyakit yang dibawa dari tempat pelupusan sampah
tersebut.
Berlakunya, pencemaran air bawah tanah
disebabkan air sisa sampah ini dan air tanah ini mengandungi bahan pencemar
yang akan masuk ke dalam alur sungai hingga menyebabkan berlakunya masalah
pencemaran air sungai dan laut. Permasalahan kawasan tanah yang tidak mencukupi
untuk menampung jumlah buangan sisa-sisa domestik ini juga menyebabkan timbunan
sampah menjadi lebih banyak. Hal ini memerlukan kawasan tanah yang mencukupi
untuk tujuan pelupusan sampah sarap yang semakin bertambah dan kemampuan tapak
pelupusan sedia ada telah menjangkau usia penggunaannya (Khairul Baharudin & Sarah Aziz, 2020). Keadaan tapak pelupusan sampah di
Tanjung Kidurong ini adalah dilihat sangat daif yang telah menjangkau jangka
hayatnya. Seterusnya, masalah pencemaran bau juga berlaku akibat hasil daripada
buangan sampah domestik khusunya buangan sisa makananan dari tapak pelupusan
sampah. Masalah bau sampah daripada tapak pelupusan sampah secara terbuka ini
telah menyebabkan gangguan bau yang sangat busuk kepada kawasan persekitaran
Tanjung Kidurong.
Langkah Menguruskan Sisa-Sisa Domestik
Langkah Bukan Perundangan
Langkah yang boleh dilakukan bagi
menguruskan pelupusan sisa-sisa domestik ini adalah dapat dilihat daripada
langkah bukan perundangan. Langkah perundangan ini melibatkan kesedaran
masyarakat setempat, kos pembiayaan, teknologi dan kepakaran, peralatan dan
kemudahan yang diperlukan. Langkah bukan perundangan ini merupakan langkah yang
signifikan kerana telah mengambil kira kawasan kajian. Oleh itu, langkah yang
efektif dan efisien perlulah dilakukan dengan kadar segera dan bersifat
teknikaliti. Terdapat juga langkah dari aspek kesedaran seperti kempen,
pendidikan, pembiayaan yang secukupnya dan penyediaan kemudahan yang baik.
Seterusnya, langkah untuk menjual sisa
sebagai bahan terpakai atau dijadikan sebagai fungsi lain-lain. Penjualan
fungsi lain ini adalah merangkumi penjualan alatan elektronik yang masih
mempunyai nilai dan fungsi. Hal ini bagi memaparkan langkah yang dilakukan
sedemikian adalah menggalakkan. Hal ini demikian kerana, penukaran sampah ini
kepada wang ataupun barangan lain adalah satu cara yang baik bagi mengurangkan
sisa pepejal. Pengurangan sisa yang boleh diguna semula ataupun diubahsuai
fungsinya kepada sesuatu yang baru merupakan langkah yang baik kerana perubahan
fungsi yang diubah dapat digunakan dalam kehidupan seharian. Misalnya, tayar
kereta lama yang tidak lagi digunakan mahupun telah rosak dapat dijadikan
sebagai penukaran pasu untuk menanam pokok bunga dan lain-lain.
Akhir sekali, langkah menukarkan sisa
kepada tenaga merupakan langkah terbaik bagi dilaksanakan. Penukaran sisa
tersebut dengan kadar penghasilan sisa serta keadaan kawasan luar bandar yang
masih tiada bekalan elektrik, penukaran sisa kepada tenaga adalah alternatif
yang baik. Pembinaan insinerator sangat diperlukan bagi melaksanakan langkah
ini. Hal ini kerana melalui pembakaran sisa pepejal maka dapatlah tenaga
dihasilkan (Masyitah Md Nujid, Nurjuhanah Juhari &
Juliana Martin, 2011).Namun,
jika insinerator yang dibina ini tidak diurus dengan baik maka impak buruk akan
berlaku kepada alam sekitar. Oleh itu, pembinaan insinerator yang berskala
kecil merupakan alternatif yang paling baik.
Langkah Perundangan
Penilaian semula undang-undang seperti
mematuhi undang-undang dengan pelaksananaan penguatkuasaan yang tegas merupakan
aspek yang penting dalam memastikan pengurusan dalam sisa pepejal dapat
diuruskan dengan lebih efisien dan efektif. Aspek pengurusan sisa pepejal dalam
langkah perundangan adalah membuat penilaian semula undang-undang dan peraturan
melibatkan penswastaan dalam pengurusan tersebut. Hal ini bagi memastikan
badan-badan yang terlibat dapat disusun dan dikelaskan mengikut bidang kuasa
dan skop yang telah diagihkan. Seterusnya, mengenalpasti dan menambahbaik
pengurusan sisa pepejal ini dari aspek pengawal seliaan dan perlaksanaan bagi
merangka undang-undang yang ada perlulah dilaksanakan dan diperkuatkuasakan
dengan tegas. Perkara ini amatlah penting bagi memastikan masyarakat setempat
dan pihak yang terlibat mengetahui akan garis panduan yang telah ditetapkan.
Oleh itu, masyarakat juga perlu mematuhi peraturan yang sedia ada jika ingin
mengelakkan pemberian penalti sekiranya gagal mematuhi undang-undang.
6.0 Rumusan
Pengurusan sisa-sisa domestik pepejal
yang terdapat di mana-mana kawasan adalah melibatkan elemen dari aspek
pengoperasian, pihak pengurusan, masyarakat dan juga badan kerajaan. Hal ini
kerana elemen ini merupakan elemen yang asas yang dapat dilihat dan dinilai
dalam mana-mana sumber kajian. Perbezaan di antara mana-mana sumber kajian yang
telah dijalankan dapat dibezakan daripada aspek pengambilan dan pembahagian
data (Zuroni Md Jusoh, Syuhaily Osman, Afida Mastura
Muhammad Arif, Roslina Mat Salleh & Nurul Aini A Kadir, 2018). Kesan dan langkah yang diambil dalam
mengatasi permasalahan yang berlaku juga perlu disertakan. Oleh itu, sangat
penting untuk menilai semula keseluruhan pengurusan sisa pepejal domestik ini
terutamanya di bandar. Hal ini akan dapat memberikan gambaran yang jelas secara
keseluruhan tentang proses pengurusan sisa. Maka jelaslah, pihak berkuasa perlu
menjalankan tanggungjawab dalam melaksanakan pengurusan sisa ini bagi menyedari
dan mengakui matlamat penting langkah yang dijalankan adalah untuk mengurangkan
pencemaran yang berlaku berpunca dari sisa pepejal domestik.
Rujukan
Ethel Sebastian Daraup, Mohammad Tahir Mapa, Abdul Hair Beddu
Asis, Fionna George & Molia Sebi Dinggai. (2020). Pengurusan Sisa Pejal
Bandar: Penelitian Ke Atas Kerjasama Swasta Dan Awam Di Kuching, Sarawak. Jurnal
Kinabalu Bil, 26(1), 63-80. https://jurcon.ums.edu.my/ojums/index.php/ejk/article/download/2761/1817/9604
Haslinda Mohd Anuar & Harlida Abdul Wahab. (2015). Sisa
Pepejal dan Pembersihan Awam: Pengurusan dan Perundangan. Solid Waste
Solution Journal, 1, 1-20. https://www.researchgate.net/publication/319090214_Sisa_Pepejal_dan_Pembersihan_Awam_Pengurusan_dan_Perundangan
Khairul Baharudin & Sarah Aziz. (2020). Menganjak ke Satu
Pengurusan Sisa Pepejal Secara Lestari di Kampus UKM Bangi, Selangor:
Pertimbangan Awal. Jurnal Personalia Pelajar 23, 23(2),
155-154. http://www.ukm.my/personalia/wp-content/uploads/2021/02/Artikel-18_Ahmad-Khairul-Safuan_LESTARI.pdf
Masyitah Md Nujid, Nurjuhanah Juhari & Juliana Martin. (2011).
Kajian Penjanaan Sisa Pepejal Dan Tahap Kesedaran Penduduk Terhadap Kitar
Semula Di Seluruh Negeri Perlis. Jurnal Intelek, 6(1),
123-129. https://jurnalintelek.uitm.edu.my/index.php/main/article/view/34/18
Zuroni Md Jusoh, Syuhaily Osman, Afida Mastura Muhammad Arif,
Roslina Mat Salleh & Nurul Aini A Kadir. (2018). Pola Pembuangan Sisa
Pepejal Isi Rumah Di Malaysia. Jurnal Pengguna Malaysia, 31,
27-38. http://macfea.com.my/wpcontent/uploads/2020/03/JPM-31-Dis-2018-article-3.pdf
No comments:
Post a Comment